Vận động tinh là những vận động nhỏ được thực hiện bằng bàn tay, ngón tay hoặc bàn chân, ngón chân. Thông qua đó thực hiện vô số các hoạt động hàng ngày ở cả trẻ em và người lớn. Bài viết này, Trung tâm Nhân Hòa giúp cha mẹ tìm hiểu vận động tinh là gì và cách giúp trẻ phát triển vận động tinh hiệu quả.
Vận động tinh là gì?
Vận động tinh là những cử động của các cơ nhỏ trong cơ thể, đặc biệt là ở bàn tay, cổ tay, ngón tay và bàn chân, ngón chân. Đây là khả năng kiểm soát và phối hợp các cử động nhỏ, tinh tế và khéo léo để thực hiện các hoạt động có độ chính xác cao như cầm nắm, vẽ, viết, cắt, cài nút áo, buộc dây giày,…
Vận động tinh đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển toàn diện của trẻ, không chỉ giúp trẻ thực hiện các hoạt động hàng ngày mà còn hỗ trợ phát triển vận động thể chất, trí tuệ. Trẻ có khả năng vận động tốt thường tự tin, độc lập hơn và có khả năng học tập tốt hơn.
Theo Hiệp hội Nhi khoa Hoa Kỳ (AAP), vận động tinh là một phần quan trọng trong sự phát triển toàn diện của trẻ. Trẻ có kỹ năng vận động tốt sẽ có lợi thế trong việc thực hiện các hoạt động học tập và xã hội, từ đó giúp trẻ hòa nhập tốt hơn với môi trường xung quanh.
Vận động tinh là những vận động nào?
Những vận động liên quan đến vận động tinh:
- Cầm bút để viết – vẽ
- Cầm kéo cắt giấy
- Gấp quần áo
- Chải tóc, đánh răng
- Mở trang sách
- Kéo khóa kéo
- Xỏ và buộc giây dày
- Chơi Lego, xếp – ghép hình, khối
- Dùng thìa, đũa, nĩa gắp đồ ăn
- Mở khóa, xoay nắm tay của
- Chơi nhạc cụ
- Mở đồ vật
Các hoạt động liên quan vận động tinh
Vận động tinh bao gồm phối hợp nhiều loại cử động khác nhau, đòi hỏi:
- Cầm nắm: Khả năng cầm và giữ đồ vật
- Phối hợp tay – mắt: Khả năng điều khiển tay phối hợp mắt nhìn
- Sự khéo léo – chính xác: Khả năng thao tác với các đồ vật nhỏ
- Kiểm soát lực: Khả năng điều chỉnh lực khi cầm nắm hoặc sử dụng đồ vật
- Cảm nhận cảm giác ở bàn tay, ngón tay hoặc bàn chân, ngón chân (thường cho các vận động viên múa, thể thao)
Mốc phát triển vận động tinh của trẻ
Vận động tinh của trẻ thay đổi đáng kể theo độ tuổi, dưới đây là các mốc phát triển kỹ năng vận động tinh của trẻ.
Trẻ 0 – 6 tháng
- Có thể cầm nắm đồ vật bằng cả 2 tay
- Cầm được đồ vật bằng 1 tay khi 5 tháng tuổi
Trẻ 6 – 12 tháng
- Cầm đồ vật bằng 2 ngón tay
- Chuyển đồ vật qua lại giữa 2 tay
- Lấy đồ ăn đưa vào miệng.
Giai đoạn từ 1 – 2 tuổi
- Có thể dùng muỗng, thìa xúc đồ ăn
- Mở một vài trang sách
- Bé bỏ đồng xu vào ống tiền và lật trang sách nhưng bỏ qua nhiều trang.
- Dùng 2 bàn tay của bé vào 2 hoạt động khác nhau cùng lúc
- Bé xây tháp với 2 – 3 hình khối (15 tháng), 3 – 4 hình khối (18 tháng)
- Vẽ những đường kẻ trên giấy với chì sáp
Giai đoạn từ 2 – 3 tuổi
- Tự rửa tay
- Tháo lắp đồ chơi đơn giản
- Chơi đất nặn: lăn, ép và kéo đất nặn
- Bé hoàn thành trò chơi với đồ chơi xếp hình
- Bắt chước xếp xe lửa và xây tháp với 6-7 hình khối (2 tuổi), 9-10 hình khối (3 tuổi).
- Bé cầm bút chì màu bằng ngón tay bắt chước nguệch ngoạc đường tròn.
- Vạch trên giấy các đường vạch một cách chủ động và vẽ đường thẳng ngang.
- Bé nắm và xoay tay khóa cánh cửa
- Bé luồn các hạt gỗ lớn có lỗ vào một sợi dây.
- Mở kéo bằng hai tay và cắt đường thẳng với kéo.
- Bé lật sách từng trang một, chỉ vào những đặc điểm nhỏ trong sách hình.
Giai đoạn từ 3 – 4 tuổi
- Có thể cắt giấy bằng kéo
- Vẽ các vòng tròn
- Thành thạo dùng muỗng – thìa xúc đồ ăn
- Gấp giấy thành một nửa (có thể không khéo léo)
- Phân loại đồ vật theo nhóm
- Xây dựng một cái tháp 9 khối, 10 khối
- Vẽ bức tranh đơn giản
- Cầm kéo và cắt mảnh giấy thành hai phần
Giai đoạn từ 4 – 5 tuổi
- Cắt giấy theo đường thẳng
- Tự mặc và cởi quần áo
- Tháo lắp đồ chơi chính xác
- Có thể viết chữ cái và số
- Vò giấy với các ngón tay
- Vẽ, gọi tên, mô tả một bức tranh có thể ghi nhận được
- Cắt một hình tròn 12,5cm không lệch trong phạm vi 6mm
Giai đoạn 5 – 6 tuổi
- Cắt các hình đơn giản bằng kéo
- Tô màu theo hình mẫu
- Gấp giấy theo đường chéo và vò giấy
- Cầm bút chì chính xác (cầm bằng 3 ngón)
- Sao chép lại các hình: hình chữ nhật, hình tam giác.
- Vẽ người có cổ, hai bàn tay và miệng.
Giai đoạn 6 – 7 tuổi
- Có thể tự buộc giây dày
- Viết chữ theo dòng
- Viết chính xác được số và chữ cái
Dấu hiệu trẻ gặp khó khăn vận động tinh
Dấu hiệu chậm phát triển vận động tinh có thể so sánh với các mốc phát triển ở trên, phụ huynh nên chú ý nếu trẻ:
- Gặp khó khăn khi cầm bút chì hoặc thìa
- Không thể xây tháp bằng các khối
- Không thể cài nút áo hoặc kéo khóa
- Lúng túng khi lăn, ép và chơi đất lặn
- Trẻ không xoay tay nắm cửa và mở cửa
- Khó khăn tự sinh hoạt như gấp quần áo, đánh răng
- Tránh các hoạt động đòi hỏi sự khéo léo của tay
Nếu trẻ gặp khó khăn trong các hoạt động này, có thể trẻ cần được hỗ trợ thêm để phát triển kỹ năng vận động tinh.
Cách dạy trẻ phát triển vận động tinh
Dạy trẻ phát triển vận động tinh cần phát hiện và dạy từ sớm, rèn luyện thường xuyên. Ngoài ra cũng cần một số kỹ thuật và phương pháp giúp trẻ thích thú tập trung hơn.
Các trò chơi và bài tập phát triển vận động tinh
Trung tâm Nhân Hòa khuyến khích phụ huynh tạo nhiều cơ hội cho trẻ thực hành thông qua các hoạt động hàng ngày. Các trò chơi phát triển vận động tinh cho trẻ:
- Xếp hình, lắp ráp đồ chơi
- Vẽ, tô màu, cắt dán
- Gắp đồ vật nhỏ bằng đũa hoặc kẹp
- Đóng mở nút áo, kéo khóa
- Xâu hạt, xâu ống hút
- Xúc hạt, xâu dây, luồn dây
- Mở nắp chai, vớt nắp chai
- Dạy trẻ gấp đồ, quần áo
Phát triển vận động tinh bắt đầu từ khi trẻ nhỏ và tiếp tục trong suốt quá trình trưởng thành. Tuy nhiên, giai đoạn từ 2 – 6 tuổi là thời điểm quan trọng nhất để phát triển kỹ năng này. Đây là giai đoạn mà não bộ của trẻ phát triển nhanh chóng và có khả năng tiếp thu tốt nhất.
Trung tâm Nhân Hòa có chia sẻ các video phát triển vận động tinh cho trẻ, đặc biệt có hướng dẫn tự làm các trò chơi phù hợp với độ tuổi của trẻ. Dưới đây là video ví dụ về phát triển vận động tinh xâu ống hút.
Lưu ý khi dạy trẻ
Trung tâm Nhân Hòa đề xuất một số lưu ý khi phát triển vận động tinh cho trẻ:
- Học thông qua chơi: Sử dụng trò chơi và hoạt động thú vị để thu hút sự tham gia của trẻ.
- Tạo môi trường thích thú: Đảm bảo trẻ có không gian và dụng cụ thích thú để trẻ rèn luyện thực hành.
- Khuyến khích và khen ngợi: Động viên trẻ khi cố gắng, không chỉ khi thành công.
- Thực hành thường xuyên: Tạo cơ hội cho trẻ thực hành hàng ngày.
Lợi ích của vận động tinh đối với trẻ
Tăng cường khả năng phối hợp: Vận động tinh giúp trẻ phát triển khả năng phối hợp giữa tay và mắt, cũng như giữa hai bàn tay. Điều này rất quan trọng trong việc thực hiện các hoạt động hàng ngày và học tập.
Phát triển kỹ năng học tập và xã hội:
- Viết và vẽ dễ dàng hơn
- Tự chăm sóc bản thân (như mặc quần áo, đánh răng,…)
- Tham gia các hoạt động xã hội (như các hoạt động chơi với bạn bè, hoạt động trường lớp,…)
- Điều này góp phần tăng cường sự tự tin và khả năng hòa nhập của trẻ.
Câu hỏi thường gặp
Vận động tinh có quan trọng như vận động thô không?
Vận động tinh và vận động thô đều quan trọng trong sự phát triển toàn diện của trẻ. Cả hai loại vận động này đều cần được phát triển song song để trẻ có thể thực hiện tốt các hoạt động hàng ngày và học tập hiệu quả.
Tình trạng nào ảnh hưởng đến vận động tinh ở trẻ em?
Khi trẻ gặp các vấn đề về não bộ, tủy sống, cơ bắp hay xương, khớp ở tay chân đều ảnh hưởng đến vận động của trẻ. Ngoài ra, các rối loạn phát triển cũng ảnh hưởng đến khả năng vận động tinh của trẻ như:
- Trẻ tự kỷ
- Trẻ tăng động giảm chú ý
- Trẻ chậm phát triển
- Rối loạn xử lý cảm giác
- Hội chứng Down, bại não
Vận động tinh đóng vai trò quan trọng trong cuộc sống hàng ngày qua các kỹ năng tự chăm sóc, học tập và vui chơi của trẻ. Việc hiểu rõ và hỗ trợ con phát triển kỹ năng này sẽ giúp trẻ tự tin hơn, độc lập hơn và có nền tảng vững chắc cho việc học tập và phát triển trong tương lai. Cha mẹ hãy liên hệ Trung tâm Nhân Hòa để giúp trẻ phát triển tốt kỹ năng này.
