Trẻ 4 tuổi chậm nói là một trong những vấn đề bất thường trong phát triển ngôn ngữ ở trẻ nhỏ. Điều này là bởi trẻ rất có thể không chỉ là đơn thuần là chậm nói, mà còn tiềm ẩn những rối loạn ảnh hưởng đến khả năng phát triển ở trẻ. Trong bài viết này, Trung tâm Nhân Hoà sẽ giúp các bố mẹ biết được tất cả những nguyên nhân khiến trẻ 4 tuổi chậm nói và cách khắc phục hiệu quả trong từng trường hợp.
Cùng bắt đầu nhé!
Tìm hiểu về sự phát triển ngôn ngữ của trẻ 4 tuổi thông thường
Theo các chuyên gia, sự phát triển ngôn ngữ của trẻ 4 tuổi thông thường bao gồm các kỹ năng sau:
- Vốn từ khoảng 1500 từ, trẻ có thể nói được câu dài đến 4-5 từ và nghe hiểu được câu chuyện 10-15 phút.
- Trẻ có thể sử dụng các câu ghép và câu phức để diễn đạt ý nghĩa phức tạp hơn. Ví dụ: “Con muốn đi công viên vì con thích chơi cầu trượt”.
- Trẻ có thể kể lại một câu chuyện hoặc một sự kiện đã xảy ra trong quá khứ. Ví dụ: “Hôm qua em đi siêu thị cùng mẹ và mua được một con búp bê mới”.
- Trẻ có thể hỏi và trả lời các câu hỏi liên quan đến ai, gì, khi, đâu, tại sao và làm sao. Ví dụ: “Con gấu này là của ai? Nó là của em. Em mua nó khi nào? Em mua nó lúc đi du lịch với bố mẹ”.
- Trẻ có thể sử dụng các từ chỉ thời gian, không gian, số lượng và so sánh. Ví dụ: “Hôm nay là thứ hai. Cái này to hơn cái kia. Em có ba quả táo”.
- Trẻ có thể sử dụng các từ chỉ cảm xúc, ý kiến và lập luận. Ví dụ: “Em buồn khi bố mẹ không chơi cùng em. Em thích màu xanh hơn màu đỏ. Em không muốn ăn rau vì nó đắng”.
Những ảnh hưởng của việc trẻ 4 tuổi chưa biết nói
Việc trẻ 4 tuổi chưa biết nói có thể ảnh hưởng đến nhiều mặt trong cuộc sống và sự phát triển của trẻ, bao gồm:
- Ảnh hưởng đến sự giao tiếp và hòa nhập xã hội: Trẻ 4 tuổi chậm nói có thể gặp khó khăn trong việc giao tiếp với người khác, bày tỏ ý tưởng, cảm xúc và nhu cầu của mình. Điều này có thể làm trẻ cảm thấy bị cô lập, bị bỏ rơi, bị kỳ thị hoặc bị bắt nạt. Trẻ cũng có thể khó khăn trong việc học tập, chơi cùng bạn bè và tham gia các hoạt động xã hội.
- Ảnh hưởng đến sự phát triển trí tuệ: Trẻ 4 tuổi chậm nói có thể có những hạn chế về khả năng tư duy, nhận thức, giải quyết vấn đề và sáng tạo. Ngôn ngữ là một công cụ quan trọng để trẻ học hỏi và khám phá thế giới xung quanh. Nếu trẻ không có ngôn ngữ, trẻ sẽ khó tiếp thu và xử lý thông tin.
- Ảnh hưởng đến sự phát triển tâm lý: Trẻ 4 tuổi chậm nói có thể có những vấn đề về tự tin, tự kỷ, lo lắng, trầm cảm. Trẻ có thể cảm thấy mình không giỏi, không được yêu thương, không được chấp nhận hoặc không được mọi người hiểu mình. Trẻ cũng có thể phát triển những hành vi tiêu cực như nổi loạn, bạo lực với bạn bè hoặc thậm chí tự làm tổn thương mình.
- Trẻ không thể tự bảo vệ bản thân: Chậm nói khiến trẻ rất dễ bị các bạn cùng trang lứa xa lánh, bắt nạt. Đặc biệt khi trẻ không nói được, cha mẹ và thầy cô giáo không thể nắm bắt và xử lý tình hình.
Nguyên nhân khiến trẻ 4 tuổi chưa biết nói
Trẻ 4 tuổi chậm nói có thể có nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm:
- Nguyên nhân di truyền: Một số trẻ có thể kế thừa những đặc điểm gen liên quan đến sự phát triển ngôn ngữ từ cha mẹ hoặc người thân. Đây là một trong những yếu tố nguy cơ cao nhất cho việc trẻ chậm nói và các rối loạn phát triển thần kinh thường gặp ở trẻ.
- Nguyên nhân sinh lý: Một số trẻ có thể có những vấn đề về sức khỏe hoặc cơ thể ảnh hưởng đến sự phát triển ngôn ngữ. Ví dụ: trẻ bị khiếm thính, bị dị tật miệng, dính thắng lưỡi bị tổn thương não hoặc dây thần kinh. Những vấn đề này có thể làm trẻ khó khăn trong việc nghe, phát âm hoặc xử lý ngôn ngữ.
- Nguyên nhân môi trường: Một số trẻ có thể bị ảnh hưởng bởi những yếu tố môi trường không thuận lợi cho sự phát triển ngôn ngữ. Ví dụ: trẻ thiếu kích thích ngôn ngữ từ gia đình hoặc xã hội, trẻ bị sốc tâm lý,…
Các rối loạn thường gặp của trẻ 4 tuổi bị chậm nói
Bên cạnh những nguyên nhân đã kể trên, trẻ 4 tuổi bị chậm nói còn có thể liên quan đến các rối loạn phát triển. Chúng là những bất thường phát sinh trong quá trình phát triển của trẻ, ảnh hưởng đến nhiều mặt trong sức khoẻ và sinh hoạt – trong đó có chậm nói. Một số rối loạn phát triển thường gặp ở trẻ 4 tuổi bao gồm:
Rối loạn phổ tự kỷ (Autism Spectrum Disorder)
Đây là một rối loạn phát triển thần kinh, gây ra các khó khăn trong việc giao tiếp, tương tác xã hội và hành vi của trẻ. Trẻ bị rối loạn phổ tự kỷ thường có những dấu hiệu sau:
- Không có sự liên lạc, giao tiếp bằng mắt với người đối diện.
- Không quan tâm hoặc đáp lại khi được gọi tên.
- Không bắt chước hay chia sẻ cảm xúc với người khác.
- Không hiểu hoặc không sử dụng ngôn ngữ để giao tiếp.
- Lặp lại các nguyên văn các câu từ của người khác nhưng không hiểu và vận dụng chúng.
- Hành vi lặp đi lặp lại như xoay tròn, vỗ tay hoặc lắc đầu.
- Giọng nói với nhịp điệu bất thường, tương tự như robot.
- Có sự ám ảnh hoặc quan tâm quá mức với một số vật hoặc hoạt động.
- Có sự nhạy cảm hoặc không nhạy cảm với các kích thích cảm giác như âm thanh, ánh sáng hoặc chạm.
Trẻ chậm phát triển trí tuệ và ngôn ngữ (Developmental Delay)
Trẻ chậm phát triển, hay còn được gọi là chậm phát triển trí tuệ – là một dạng của rối loạn phát triển thần kinh. Tình trạng này khiến trẻ khó khăn trong việc thu nhận và duy trì kiến thức, áp dụng các kỹ năng trong cuộc sống. Dấu hiệu trẻ chậm phát triển như sau:
- Không nói được nhiều từ hoặc câu.
- Không hiểu được những gì được nói hoặc đọc.
- Trí nhớ ngắn hạn kém, không nhớ những gì xảy ra trong vài giây hoặc vài phút trước
- Không thể tham gia vào các trò chơi có quy tắc hoặc đóng vai vai.
- Không thể kể lại một sự kiện đã xảy ra trong quá khứ.
- Không thể miêu tả một hình ảnh hoặc một vật.
- Không thể giải thích một vấn đề đơn giản.
- Khả năng chú ý, tập trung kém.
- Cần sự giúp đỡ của bố mẹ ngay cả những việc đơn giản hằng ngày
Nếu trẻ 4 tuổi chậm nói có dấu hiệu của các rối loạn phát triển trên, cha mẹ nên đưa trẻ đến các cơ sở y tế chuyên khoa để được kiểm tra và có phương án điều trị phù hợp nhất.
Các phương pháp khắc phục trẻ 4 tuổi chưa biết nói
Trẻ 4 tuổi chậm nói cần được can thiệp sớm để kích thích khả năng ngôn ngữ và giúp trẻ phát triển bình thường. Các phương pháp khắc phục trẻ 4 tuổi chưa biết nói bao gồm:
Dạy trẻ 4 tuổi chậm nói tại nhà
Cha mẹ có thể áp dụng các phương pháp dạy trẻ nói tại nhà để giúp trẻ học cách giao tiếp và sử dụng ngôn ngữ. Một số cách mà bố mẹ có thể tham khảo là:
- Nói chuyện với trẻ thường xuyên và sử dụng ngôn ngữ đơn giản, rõ ràng khi giao tiếp với con.
- Khuyến khích trẻ bắt chước âm thanh, từ ngữ hoặc câu nói của cha mẹ.
- Luôn trả lời bé khi trẻ muốn bắt chuyện với mình.
- Đọc sách, hát bài hát hoặc xem video có âm thanh và hình ảnh minh họa cho trẻ.
- Tạo ra các tình huống giao tiếp trong cuộc sống hàng ngày, như đặt câu hỏi, yêu cầu trẻ làm việc gì đó đơn giản. Nếu trẻ làm được bất cứ phần nào, bố mẹ hãy khen ngợi để trẻ có thêm động lực.
- Chơi các trò chơi có liên quan đến ngôn ngữ, như: thẻ flashcard xếp hình, ghép tranh hoặc đoán tên đồ vật.
- Kiên nhẫn với trẻ và không tạo áp lực cho bé trong quá trình tập nói. Sự gượng ép có thể khiến trẻ sợ và làm cho việc học nói trở nên kém hiệu quả hơn.
Cho trẻ 4 tuổi chậm nói đến trung tâm can thiệp sớm
Nếu trẻ 4 tuổi chậm nói có dấu hiệu của các rối loạn phát triển, cha mẹ nên đưa trẻ đến các trung tâm can thiệp sớm để được chẩn đoán và điều trị chuyên nghiệp. Tại các trung tâm can thiệp sớm, trẻ sẽ được:
- Thực hiện đánh giá và chẩn đoán toàn diện về khả năng phát triển của trẻ.
- Nhận được các phương pháp can thiệp phù hợp với từng trường hợp, chẳng hạn như tâm lý trị liệu, âm ngữ trị liệu, hoạt động trị liệu,… theo giáo trình tâm lý học được thiết kế bởi chuyên gia.
- Được theo dõi và đánh giá kết quả can thiệp định kỳ và điều chỉnh phương pháp nếu cần.
- Được hỗ trợ và tư vấn về cách chăm sóc và giáo dục trẻ tại nhà.
Một gợi ý trung tâm can thiệp sớm uy tín tại TP.HCM mà bố mẹ nên tham khảo là Trung tâm Nhân Hoà. Với gần 15 năm xây dựng và phát triển, chúng tôi đã và đang hỗ trợ thành công hàng ngàn trẻ chậm nói, chậm phát triển trên địa bàn TP.HCM và lân cận.
Tại Nhân Hoà, trẻ chậm nói sẽ được can thiệp sớm theo quy trình bài bản như sau:
- Trẻ được can thiệp cá nhân 1:1, tập trung vào phát triển vốn từ diễn đạt qua các hoạt động âm ngữ trị liệu.
- Phụ huynh được tham gia vào phòng can thiệp để quan sát và trực tiếp tham gia cùng giáo viên trong việc kích thích ngôn ngữ cho trẻ.
- Giáo viên ghi chép kỹ lưỡng về hoạt động của trẻ, mức độ đáp ứng của trẻ và đề xuất các hoạt động để phụ huynh tiếp tục hỗ trợ trẻ tại nhà. Điều này sẽ tạo ra sự can thiệp không chỉ diễn ra trong môi trường học tập tại Nhân Hoà mà còn trong cả cuộc sống hàng ngày của trẻ.
- Đối với gia đình ở xa, Nhân Hoà có dạy can thiệp Online phụ huynh trực tiếp dạy con ở nhà.
Điều trị bệnh lý tiềm ẩn khiến trẻ chậm nói
Bên cạnh các nguyên nhân trên, chậm nói ở trẻ 4 tuổi có thể do các bệnh lý tiềm ẩn ảnh hưởng đến não bộ, thính giác, tai mũi họng hoặc hệ thống thần kinh. Nếu rơi vào trường hợp này, cha mẹ nên đưa trẻ đi khám bác sĩ để phát hiện và điều trị kịp thời các bệnh lý này. Tuỳ vào các nguyên nhân bệnh lý mà bác sĩ sẽ có phương án xử trí khác nhau cho từng bé, chẳng hạn như:
- Dính thắng lưỡi: Dính thắng lưỡi là tật bẩm sinh khiến lưỡi không thể cử động được như bình thường, điều này dẫn đến việc trẻ khó khăn khi phát âm. Với trường hợp này, bác sĩ thông thường sẽ lựa chọn phương pháp phẫu thuật thắng lưỡi để loại bỏ giới hạn ở vùng lưỡi trẻ, giúp bé có thể nói được dễ dàng hơn.
- Chậm nói do khiếm thính: Trong trường hợp này, bác sĩ sẽ xác định nguyên nhân khiếm thính do bẩm sinh hay do bệnh lý. Nếu tình trạng giảm thính lực do thùng màng nhĩ, viêm tai giữa,… cơ hội điều trị khôi phục thính lực là khá cao. Còn nếu khiếm thính do bẩm sinh hoặc do di chứng viêm màng não, trẻ cần được đeo trợ thính để có khả năng nghe.
- Bại não: Bác sĩ sẽ có thể lựa chọn những phương pháp điều trị để giảm nhẹ các triệu chứng của bệnh, giúp trẻ hoà nhập tốt hơn trong cuộc sống.
Trẻ 4 tuổi chậm nói là một hiện tượng không bình thường, cần được bố mẹ quan tâm và can thiệp sớm. Tuỳ theo các nguyên nhân như chậm nói đơn thuần, chậm nói do bệnh lý hoặc do tâm lý, trẻ sẽ có các cách điều trị khác nhau phù hợp với các trường hợp cụ thể. Hy vọng rằng, với những thông tin trong bài viết “Trẻ 4 tuổi chậm nói: Nguyên nhân, ảnh hưởng, cách khắc phục” mà Nhân Hoà đã chia sẻ, bố mẹ đã có phương án khắc phục chậm nói tối ưu nhất cho thiên thần bé nhỏ nhà mình.
